อาหารและการรับประทานอาหารในวัฒนธรรมญี่ปุ่นนั้น ผูกพันอย่างแน่นแฟ้นกับความเชื่อเรื่องเทพเจ้าและพิธีกรรมต่างๆ ดังนั้นคนญี่ปุ่นจึงมีข้อกำหนดและมารยาทมากมายที่เกี่ยวกับการรับประทานอาหาร เฉพาะแค่การใช้ตะเกียบก็จำแนกออกมาได้หลายข้อเลยทีเดียว การใช้ตะเกียบ การจับตะเกียบ นำตะเกียบอันล่างเหน็บไว้ที่ง่ามนิ้วโป้ง แล้วขยับเฉพาะตะเกียบอันบนด้วยนิ้วโป้ง นิ้วชี้ นิ้วกลาง เหมือนกับการจับดินสอ ไม่จับตะเกียบด้วยการกำมือแบบมีด และก็ไม่ควรใช้ตะเกียบจิ้มอาหารเหมือนไม้จิ้มด้วย ตะเกียบมีไว้ใช้คีบอาหารเข้าปากเท่านั้น ดังนั้นการเอาตะเกียบไปใช้คีบอย่างอื่นระหว่างรับประทานอาหารจึงถือว่าไม่มีมารยาท เช่น ใช้ตะเกียบคีบหรือดันจานอาหาร เอาตะเกียบไปชี้หน้าชาวบ้าน หรือแม้แต่เอาตะเกียบมาเคาะภาชนะเล่น เพราะว่ามันน่ารำคาญ การวางตะเกียบ หนึ่งในธรรมเนียมสำคัญของการรับประทานอาหารด้วยตะเกียบของชาวญี่ปุ่น ซึ่งเป็นที่รู้จักกันไปทั่วโลก เพราะฉากหนึ่งในภาพยนตร์เรื่อง The Wolverine ก็คือ อย่าปักตะเกียบลงไปบนอาหาร เว้นแต่นั่นจะเป็นอาหารที่คุณเอาไปตั้งไว้บนหิ้งบูชาเพื่อให้บรรพบุรุษที่ตายไปแล้วได้กิน เพราะมันไม่มงคลเอาซะเลย นอกจากการปักตะเกียบแล้ว การวางตะเกียบพาดลงบนภาชนะใส่อาหาร ก็ถือว่าไม่สุภาพเช่นกัน ถ้าอย่างนั้นเมื่อเราไม่ใช้ จะเอาตะเกียบวางไว้ที่ไหนดีละ? ตามบ้าน หรือภัตตาคารอาหารญี่ปุ่น ตะเกียบจะมาพร้อมกับแท่นวางตะเกียบให้เราวาง แต่สำหรับร้านเล็กๆ ที่ใช้ตะเกียบสำเร็จรูป เราก็สามารถพับซองกระดาษใส่ตะเกียบเป็นแท่นวางได้เช่นกัน การส่งอาหาร หลังจากฌาปนกิจศพของผู้วายชนม์แล้ว ในวัฒนธรรมญี่ปุ่นจะมีพิธีการให้ญาติใช้ตะเกียบคีบอัฐิส่งต่อกันก่อนจะบรรจุลงในหลุมศพ ดังนั้นจึงถือกันว่าไม่ควรเอาวิธีเดียวกันนี้มาใช้กับอาหารการกินเพราะมันไม่เป็นมงคล หากต้องการส่งอาหารให้กัน ควรยื่นภาชนะหรือจานรองเล็กๆ ไปรับอาหารจากตะเกียบของอีกฝ่ายมากกว่า การคีบอาหาร ในกรณีที่รับประทานอาหารด้วยกันหลายคน ไม่ควรใช้ตะเกียบส่วนตัวคีบอาหารจากจานกลางเข้าปาก แต่ใช้ตะเกียบสำหรับแบ่งอาหารไปไว้ในจานส่วนตัวของแต่ละคนก่อน และเพื่อไม่ให้ซอสหรือน้ำซุปจากอาหารจานหนึ่งตกลงไปในอาหารจานอื่น ก็ควรจะใช้จานรองเล็กๆ รองขณะคีบอาหารด้วย เลือกอาหารที่ต้องการให้แน่ใจแล้วจึงคีบ อย่าถือตะเกียบแกว่งวนไปวนมาอยู่เหนืออาหารขณะเลือก เพราะมันจะทำให้คนอื่นๆ ไม่สะดวกใจที่จะเลือกอาหาร เมื่อคีบออกมาแล้ว ไม่คีบกลับเข้าไปคืนที่เดิม นอกจากนั้นอย่าใช้ตะเกียบแหวกอาหารเพื่อเลือกเฉพาะวัตถุดิบที่ตัวเองชอบ นอกจากจะเป็นมารยาทการใช้ตะเกียบที่ไม่ดีแล้ว ยังเสียมารยาทต่อคนทำอาหารด้วย อื่นๆ มารยาทอื่นๆ ที่เกี่ยวกับการใช้ตะเกียบนั้นก็ได้แก่ อย่ากัดปลายตะเกียบ อย่าเลียตะเกียบ อย่าถือตะเกียบและชามข้าวไว้ในมือเดียวกัน การเอาตะเกียบแบบใช้แล้วทิ้งตามร้านมาถูกันเองก็ถือว่าไม่สุภาพเช่นกัน เพราะในอดีตการเอาตะเกียบมาถูกันนั้นทำเพื่อลบเสี้ยนไม้ แต่ตะเกียบคุณภาพดีๆ ในปัจจุบันนั้นไม่ได้มีเสี้ยนไม้ที่ถึงกับเป็นปัญหาต่อการกินอีกแล้ว การเอาตะเกียบมาถูกันจึงเป็นเหมือนการดูถูกว่าร้านนั้นใช้ตะเกียบถูกๆ ไม่มีคุณภาพ ตะเกียบถือเป็นอุปกรณ์หลักที่ใช้รับประทานอาหารในวัฒนธรรมญี่ปุ่น คนญี่ปุ่นจึงให้ความสำคัญกับตะเกียบมาก หลายคนจะมีตะเกียบส่วนตัวที่พกติดตัวไว้ใช้เวลาไปรับประทานอาหารตามที่ต่างๆ ด้วย การซื้อตะเกียบให้ใครสักคนเป็นของขวัญอาจหมายถึงอยากจะอยู่ด้วยกันไปนานๆ อีกต่างหาก ดังนั้นเพื่อไม่ให้เสียมารยาทเมื่อมีโอกาสรับประทานอาหารกับชาวญี่ปุ่น ก็อย่าลืมใส่ใจตะเกียบให้มากๆ นะครับ ภาพและข้อมูล – irasutoya
