เป็นเรื่องปกติสำหรับพ่อแม่ที่จะต้องคาดหวังให้ลูกๆ ของตนเองเติบโตมาอย่างสมบูรณ์แบบ ทั้งในเรื่องนิสัย การศึกษา รวมไปถึงการใช้ชีวิตร่วมกับผู้อื่นในสังคม แต่การที่จะให้ทุกอย่างเป็นไปตามแผนของคนเป็นพ่อแม่ก็เป็นเรื่องที่ยากเหลือเกิน เพราะเด็กหนึ่งคนต้องเจอกับประสบการณ์ต่างๆ ที่ไม่เหมือนกัน ทั้งในเรื่องการเลี้ยงดู หรือจากปัจจัยอื่นๆ ที่ไม่สามารถควบคุมได้
“อัลเฟรดแอดเลอร์ (Alfred Adler)” นักจิตวิทยาเชื้อสายยิว ได้ศึกษาถึงปัจจัยต่างๆ ที่ส่วนใหญ่เกิดขึ้นในวัยเด็กและจะมีอิทธิพลต่อบุคลิกของบุคคลในวัยผู้ใหญ่ไว้ 3 ประการ โดยมีชื่อทฤษฏีว่า “ทฤษฎีจิตวิทยารายบุคคลของแอดเลอร์ (Adler’s Individual Psychology)”
ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อบุคลิกของบุคคลไว้ 3 ประการ ได้แก่
1. ลำดับการเกิดของเด็กในครอบครัว (Order of Birth)
พ่อแม่สามารถเตรียมพร้อมให้ลูกคนโตพัฒนาบุคลิกภาพไปในแนวทางที่ต้องการเช่น มีความรับผิดชอบ เชื่อมั่นใจตนเอง และชอบช่วยเหลือปกป้องผู้อื่น
- ลูกคนโต : ลูกคนแรกที่เกิดมาได้รับความรักความเอาใจใส่จากพ่อแม่ แต่เมื่อมีน้องใหม่เกิดขึ้นเด็กที่เป็นลูกคนโตจะมีความรู้สึกว่าถูกแบ่งความรักที่เคยได้ไปให้กับน้อง ซึ่งมีแนวโน้มที่จะทำให้เด็กมีบุคลิกภาพขี้อิจฉาและเกลียดชังผู้อื่น และอาจรู้สึกไม่มั่นคง แต่ทั้งนี้ก็เป็นเพียงความเป็นไปได้ที่จะเกิดเท่านั้น
- ลูกคนกลาง : มักจะเป็นคนที่มีความทะเยอทะยานสูง มีความอุตสาหะพยายาม อดทน แต่มีแนวโน้มจะเป็นคนดื้อรั้นเช่นกัน นอกจากนี้ลึกๆ แล้วอาจมีความรู้สึกอิจฉาพี่น้อง จึงพยายามจะเอาชนะหรือแสดงความสามารถที่เหนือกว่าพี่และน้องออกมา เพราะอาจคิดว่าพ่อแม่จะรักพี่คนโตและน้องคนสุดท้องมากกว่าตน แต่โดยทั่วไปแล้วลูกคนกลางมักจะมีความสามารถในการปรับตัวได้ดีกว่าพี่และน้อง
- ลูกคนสุดท้อง : เพราะเป็นลูกคนเล็กเลยอาจถูกตามใจประคบประหงมและได้รับความช่วยเหลือจากคนในครอบครัวอยู่เสมอ ทำให้เด็กที่เป็นลูกคนสุดท้ายอาจเป็นคนเอาแต่ใจตนเอง ไม่รู้จักโต และมักขอความช่วยเหลือจากผู้อื่น
2. ประสบการณ์ในวัยเด็ก (Childhood Experience)
แอดเลอร์เชื่อว่า ประสบการณ์ที่เด็กได้รับจากการเลี้ยงดูตั้งแต่แรกเกิดจนถึงอายุ 5 ปี จะมีผลต่อบุคลิกภาพเป็นอย่างยิ่ง โดยแบ่งได้เป็น 3 ลักษณะคือ
- เด็กที่เลี้ยงดูแบบตามใจ (Spoiled Child) เด็กที่ถูกตามใจหรือทะนุถนอมจนเกินไปอาจเสียคนและไม่สามารถจะพัฒนาตนเองในการอยู่ร่วมกับบุคคลอื่นได้
- เด็กที่ถูกทอดทิ้ง (Neglected Child) เด็กที่ถูกเลี้ยงดูแบบปล่อยปละละเลย ขาดความเอาใจใส่ อาจมีบุคลิกภาพเป็นคนมองโลกในแง่ร้าย จนถึงขั้นเป็นพวกต่อต้านและแก้แค้นสังคม และปรับตัวเข้ากับผู้อื่นได้ยาก
- เด็กที่ได้รับความรักความอบอุ่นอย่างสมบูรณ์ (Warm Child) เด็กที่ถูกเลี้ยงดูแบบใช้เหตุผล จะเติบโตเป็นคนที่มีเหตุผล กล้าคิด กล้าพูดกล้าทำ มองโลกในแง่ดี ร่าเริง แจ่มใส และเอาใจใส่ผู้อื่น
3. ความรู้สึกว่ามีปมด้อยและสร้างปมเด่นชดเชย (Inforiority Feeling and Compensation)
นอกจากบุคลิกของคนเราจะเกิดจากสิ่งที่ควบคุมไม่ได้อย่างการเป็นลูกคนโต คนกลาง หรือคนเล็กแล้ว บุคลิกภาพส่วนหนึ่งก็เกิดจากที่มนุษย์เราสร้างให้ตนเอง โดยหนึ่งในปัจจัยก็คือการสร้างปมเด่น เพื่อกลบปมด้อยของตัวเอง ไม่ว่าจะเป็นรูปร่างหน้าตา ความสามารถ รวมถึงฐานะความเป็นอยู่ ซึ่งสิ่งเหล่านี้อาจทำให้เรารู้สึกเป็นปมด้อยและเกิดเป็นแรงผลักดันที่จะเอาชนะปมด้อยนั้นๆ จนเกิดเป็นการสร้างปมเด่นขึ้นมาเพื่อให้รู้สึกมั่นใจ และเป็นที่ยอมรับในสังคมได้
อย่างเช่น รูปร่างอวบของเด็กคนหนึ่ง เป็นแรงผลักดันให้เด็กคนนั้นลุกขึ้นมาออกกำลังกายจนที่สุดกลายเป็นคนหุ่นดี หรือ คนที่มีฐานะไม่สูง แต่ดิ้นรนด้วยแรงผลักดันจนกลายเป็นมหาเศรษฐี เป็นต้น
จากทั้ง 3 ปัจจัยข้างต้นที่กล่าวมานั้น เป็นเพียงทฤษฏีการศึกษาที่บ่งบอกแนวโน้มบุคลิกภาพของบุคคลเท่านั้น ในบางบุคคลอาจจะไม่ได้เป็นไปตามนี้ก็ได้ นอกจากนี้คนเป็นพ่อแม่ยังสามารถเตรียมความพร้อมให้กับลูกเพื่อให้มีบุคลิกภาพอย่างที่ต้องการได้ อย่างเช่น อาจปลูกฝังให้ลูกคนโตมีความรับผิดชอบสูง เชื่อมั่นในตนเอง และชอบช่วยเหลือปกป้องคุ้มครองผู้อื่นที่ด้อยกว่า ดังนั้นแล้วการที่เด็กคนหนึ่งจะเติบโตมามีบุคลิกภาพอย่างไร การเลี้ยงดูจากพ่อแม่ก็เป็นปัจจัยที่สำคัญมากเช่นกัน
ขอบคุณที่มาจาก : http://plabooza.blogspot.com/2016/01/adlers-individual-psychology.html